Pozycja polowa "Częstochowa"

Pozycja obronna "Częstochowa"

Pozycja częstochowska w planach sztabowców zajmowała poczesne miejsce. Marszałek Rydz-Śmigły, nie zważając na realia zakładał, że odcinek ten ma powstrzymać siły wroga na 2 - 3 tygodnie, do momentu podciągnięcia odwodowej Armii "Prusy". Faktem jest, że był to newralgiczny punkt znajdujący się na styku dwóch związków taktycznych: Armii "Kraków" i Armii "Łódź". Nic więc dziwnego, że na całym odcinku zaplanowano budowę ok. 60 obiektów. Miały to być polowe schrony piechoty wkomponowane w sieć umocnień ziemnych. Jednakże do budowy schronów przystąpiono dopiero w lipcu 1939 roku, nie było więc szans na zrealizowanie całego przedsięwzięcia. Ile "urbanów" ostatecznie wybudowano nie jest do końca pewne. We wspomnieniach uczestników walk pojawia się ich 19, a do niedawna sądzono, że zachowało się jedynie 11. Jednakże badania terenowe przeprowadzone w 2007 roku przez miłośników fortyfikacji zrzeszonych w Grupie Operacyjnej "Bielsko" ujawniły 12-sty (6 na mapie), dotąd nie opisany obiekt.

Niezależnie od wyimaginowanych planów GISZ pozycja miała ubezpieczać silny garnizon znajdujący się w Częstochowie. To tutaj mieścił się sztab 7 Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. Janusza Gąsiorowskiego oraz jej kadrowy 27 pułk piechoty pod dowództwem ppłk. Bronisława Panka. Ponadto w mieście stacjonował 7 pułk artylerii lekkiej ppłk. Mieczysława Huberta oraz I pluton lotnictwa rozpoznawczego 26 eskadry 2 pułku lotnictwa por. obs. Leona Wincentego Wrzeszcza rozlokowany na lotnisku polowym Zarębice-Przyrów.




Polowy schron piechoty (1 na mapie)

N 50°46'06,43" E 19°05'02,31"

Schron do ognia jednobocznego, prawostronny, zachowany jest w stosunkowo dobrym stanie. Najprawdopodobniej nie zdążono wykonać nasypów ziemnych o czym może świadczyć brak smołowej izolacji na ścianie czołowej. Obiekt znajduje się na terenie prywatnym, jednakże jest dostępny do zwiedzania bez żadnych formalności. Jego los może być wkrótce przesądzony, gdyż znajduje się na obszarze intensywnej zabudowy jednorodzinnej.



Polowy schron piechoty (2 na mapie)

N 50°46'30,32" E 19°04'32,93"

Kolejny schron do ognia jednobocznego, prawostronny. Został umieszczony na terenie placu ćwiczeń 7 pal i do końca lat 80-tych znajdował się na terenach wojskowych. Stąd też zachowała się część infrastruktury umocnień ziemnych. Trudno jednakże do końca ocenić czyjej są one konstrukcji, gdyż w okolicy przeplatają się polskie umocnienia z niemieckimi z 1944 roku (np. zapory p.panc).



Polowy schron piechoty (3 na mapie)

N 50°49'42,09" E 19°02'45,46"

Następny schron do ognia jednobocznego, prawostronny. Znajduje się obecnie na terenie cmentarza miejskiego. Sądząc po śladach, próbowano go rozebrać, jednakże ostatecznie zarzucono ten pomysł. Schrona zamknięto a teren wokół uporządkowano. Można na nim również zobaczyć ślady ostrzału pozostałe po walkach września 1939.



Polowy schron piechoty (4 na mapie)

N 50°49'49,60" E 19°02'55,80"

Schron do ognia jednobocznego, lewostronny. Znajduje się przy drodze okalającej cmentarz i podczas jego budowy sostał mocno przysypany ziemią. W środku zaśmiecony, od zewnątrz popisany. Również ten obiekt nosi ślady ostrzału.



Polowy schron piechoty (5 na mapie)

N 50°49'49,33" E 19°03'04,34"

Jeden z dwóch schronów obserwacyjnych, powstałych na pozycji częstochowskiej. Są to zarazem jedyne takie obiekty zachowane w pasie działania Armii "Kraków". W środku schronu wypalane były śmieci, ściany są więc mocno okopcone. Zewnętrzne zaś stały się miejscem wprawek domorosłych malarzy.



Polowy schron piechoty (6 na mapie)

N 50°49'29,49" E 19°04'53,29"

Schron należący do II linii obrony reprezentujący tradycyjny dla tej pozycji typ tradytora do ognia jednobocznego, lewostronny. Obiekt dobrze zachowany chociaż wewnątrz wypełniony workami ze śmieciami. Jak do tej pory jest to ostatni zinwentaryzowany "urban" w Częstochowie, przywrócony światu dzięki badaniom miłośników fortyfikacji zrzeszonym w Grupie Operacyjnej "Bielsko".



Polowy schron piechoty (7 na mapie)

N 50°49'56,09" E 19°05'57,44"

Kolejny z zachowanych obiektów II linii obrony. Znów jest to tradytor do ognia jednobocznego, prawostronny. Schron znajduje się na skraju nowobudowanego osiedla domków jednorodzinnych, tak więc jego los może być wkrótce przypieczętowany. W środku wypalony i zaśmiecony, od zewnątrz pobazgrany.



Polowy schron piechoty (8 na mapie)

N 50°49'58,28" E 19°06'13,91"

Drugi z pary zachowanych polowych schronów obserwacyjnych i jednocześnie 3 obiekt II linii. "Urban", jak i poprzednie jest wypalony, zaśmiecony i pomalowany. Sądząc po znajdującym się w nim materacu i poduszce, od czasu do czasu służy za lokum dla bezdomnych. Przed rozpoczęciem walk nie zdążono całkowicie zdemontować szalunku. Poza tym, niczym się nie różni od swego bliźniaka.



Polowy schron piechoty (9 na mapie)

N 50°51'06,12" E 19°03'52,15"

Jest to tradytor do ognia dwubocznego, jeden z 4 na pozycji częstochowskiej i jedyny z zachowanych, wykonany na planie prostokąta. Został umieszczony na górującym nad okolicą wzniesieniu i zaopatrzony, widocznymi do dziś, umocnieniami ziemnymi. Kształt nasypów doskonale zachowany, łącznie z widocznym wyprofilowaniem równi ogniowych. Również ten schron brał czynny udział w walkach wrześniowych i nosi tego ślady. Jak inne obiekty w okolicy nie oparł się jednak wandalom zaopatrzonym w zapałki i lakiery.



Polowy schron piechoty (10 na mapie)

N 50°51'26,96" E 19°05'09,54"

Schron do ognia dwubocznego, wybudowany został na planie trapezu. Pośpiech podczas ubijania betonu spowodował niestaranne wykonanie. Wymusiło to nałożenie warstwy tynku na niektóre fragmenty ścian. Obiekt położony na kolejnym wzgórzu miał doskonały wgląd na przedpole.



Polowy schron piechoty (11 na mapie)

N 50°51'43,57" E 19°06'31,69"

Kolejny schron do ognia dwubocznego, wybudowany na planie trapezu. Uzyskał wzmocnioną konstrukcję, stawiającą go wśród obiektów wykonanych w klasie odporności "C". Zachowany w stosunkowo dobrym stanie, chociaż i tu wyraźnie widać, że niedoróbki starano się przymaskować tynkiem. Schron znajduje się na terenie prywatnymi jego zwiedzanie jest możliwe tylko po wcześniejszej zgodzie właściciela.



Polowy schron piechoty (12 na mapie)

N 50°51'49,17" E 19°06'35,70"

Ostatni z poznanych dotąd polowych schronów na pozycji częstochowskiej. Jest to również tradytor dwustronny wybudowany na planie trapezu. Stan jego do najlepszych nie należy i jest to zasługą fatalnego wykonania. Wyraźnie widoczne niedoróbki występujące niemal na całej płaszczyźnie ścian zewnętrznych starano się uzupełnić tynkiem, jednakże po latach zaczyna on odpadać. Schron również znajduje się na terenie prywatnym i może być zwiedzany jedynie za zgodą obecnego właściciela.



Sylwetki obiektów



obiekt 1, 2, 3 i 8
obiekt 4 i 6
obiekt 5 i 7
obiekt 9
obiekt 10, 11 i 12



Źródło:
1. Władysław Steblik, Armia "Kraków" 1939, Warszawa 1989.
2. http://www.armiakrakow.fortyfikacje.pl/
3. Własne badania terenowe
 
Design - d4u.pl