Historia górnośląskich fortyfikacji

Historia powstania fortyfikacji na Górnym Śląskim sięga znacznie wcześniej niż pierwsze wybudowane schrony w tym rejonie. Brak zabezpieczenia zachodniej granicy z Niemcami odpowiednimi traktatami międzynarodowymi, zmusił Naczelne Dowództwo do rozpoczęcia działań w kierunku jej lepszego zabezpieczenia.
Dnia 3 stycznia 1924 roku do Katowic przybył ppłk Antoni Lukas, którego celem było przeprowadzenie studiów terenowych w celu analizy jak najlepiej umocnić granice na ternie Górnego Śląska.
Na podstawie tych badań, jeszcze w tym samym roku, Biuro Ścisłej Rady Wojennej podjęło decyzję o ufortyfikowaniu Śląska w sposób stały. Jednak dwa lata pracy ppłk. Lukasa przyniosło jedynie opracowanie oraz wybudowanie 28 wózków szynowych służących do szybkiego blokowania dróg oraz budowę 7 magazynów na sprzęt inżynieryjny oraz saperski w miastach: Katowice, Królewska Huta, Tarnowskie Góry, Mikołów, Lublińcu, Będzinie oraz Wieluniu.
1 października 1926 w miejsce wcześniej funkcjonującego Kierownictwa Robót Fortecznych powołano Kierownictwo Fortyfikacji Górnego Śląska, na którego czele stanął ppłk. Lukas. Negatywna ocena dotychczasowych działań prowadzonych przez ppłk. Anoniego Lukasa, wystawiona w raporcie przez ppłk. Boheima, doprowadziła do zmiany na stanowisku kierownika. Ppłk. Lukas został odwołany
23 grudnia 1926 roku, a jego następcą został ppłk Karol Gargul, który 5 lutego 1927 roku został zdjęty z stanowiska i zastąpiony przez ppłk Kazimierza Możdżenia. Nowy kierownik miał doświadczenie na stanowisku referenta w Kierownictwie Fortyfikacji Obszaru Warownego "Wilno", co mogło by sugerować, że budowa nowych dzieł fortecznych ruszy do przodu. Skupił się on jednak jedynie na projektowaniu
i studiach związanych z fortyfikacją Górnego Śląska, nie przejawiając żadnych działań w kierunku budowy jakichkolwiek fortyfikacji stałych.

Kolejny rok przyniósł przyznanie nowych kredytów na budowę fortyfikacji w wysokości 1,5 mln zł. Suma ta miała zostać rozdzielona na dwa kolejne planowane punkty oporu. Pierwszy z nich zaczęto budować w rejonie Szybu Artura, natomiast drugą budowę zlokalizowano w zakolu rzeki Brynicy
w rejonie Bobrownik. W przypadku tego pierwszego do końca 1935 roku udało się zakończyć wszystkie prace betoniarskie. Wybudowano łącznie 8 schronów, w tym jeden na artylerię polową. Celem punktu oporu było zabezpieczenie możliwego kierunku uderzenia z Zabrza (daw. Hindenburg) w kierunku Katowic. Natomiast jeżeli chodzi o drugą z podanych lokalizacji - Bobrowniki, najprawdopodobniej za przeznaczoną kwotę przygotowano jedynie teren pod budowę właściwych fortyfikacji, a sama budowa rozpoczęła się dopiero na początku następnego roku.

Jednocześnie w 1935 roku przy współudziale Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego rozpoczęto prace związane z budowa sieci zapór hydrotechnicznych na rzece Brynica. Od strony cywilnej, powstające zbiorniki miały zabezpieczać region w wodę pitną. Natomiast w kwestii wojskowej, zbiorniki wodne miały stworzyć zaporę przeciwpancerna nie do sforsowania. Według dokumentacji archiwalnej planowano stworzyć szereg olbrzymich zbiorników wodnych. Pierwszy z nich miał się znajdować pomiędzy Szarlejem a Józefką, drugi od Dobieszowic do Kozłowej Góry, natomiast trzeci największy od Kozłowej Góry do Niezdary. Źródła niemieckie podają istnienie jeszcze czwartego zbiornika, zlokalizowanego od Niezdary do wsi Brynica. Wszystkie prace związane z budową zapór, stworzeniem śluz, wałów ziemnych nowych mostów, zakończono do 1938 roku. Największy
z stworzonych zbiorników wodnych wykorzystywany jest nadal, a w okolicy rzeki Brynica można jeszcze odnaleźć oryginalne elementy zapór i śluz.

Sezon budowlany 1936 roku przyniósł uruchomienie na terenie kraju trzech kierownictw robót fortecznych, jedno z nich "KR nr 23" zlokalizowane zostało w Katowicach pod kierownictwem mjr Jana Wańkowicza. Działając w nowych realiach, ukończono w pełni budowę punktu oporu Bobrowniki, którego fortyfikacje rozciągały się od wzgórza 310 do wzgórza 293 w Kamieniu po drugiej stronie rzeki Brynicy. W obrębie wzgórza powstały dwa największe schrony artyleryjskie przeznaczone łącznie dla czterech armat 75 mm. Fortyfikacje wybudowane na samym wzgórzu 310 przedstawiały styl budowy obiektów fortecznych przejściowy, w którym rezygnowano z niewielkich obiektów pełniących rolę opancerzonego stanowiska c.k.m na rzecz schronów
z zapleczem socjalnym. Dodatkowo na początku roku rozpoczęto budowę kolejnego punktu oporu zlokalizowanego w Łagiewnikach, pomiędzy Chorzowem a Bytomiem. Celem tych fortyfikacji było bezpośrednie zamknięcie dróg w kierunku Chorzowa, oraz dalsze zabezpieczenie linii kolejowych. Należy jeszcze wymienić jeden z ostatnich elementów budowy fortyfikacji w roku 1936, było uzupełnienie p.o. "304.7" o dwa obiekty obrony przeciwpancernej, na jego skrzydłach Przy czym jeden z nich, (Nr 46) według analizy pewnych szczegółów konstrukcji można domniemywać, że ukończono dopiero w kolejnym roku.

Rok 1937 przyniósł szczyt prac fortecznych na Górnym Śląsku. Obiekty budowano głównie w Rudzie Śląskiej, tworząc trzy duże punkty oporu. Prace prowadzono w ramach oddzielnych odcinków budowlanych:
-Odcinek Godula z kierownikiem Budowy kpt. Kacinem, który wybudował łącznie 17 schronów bojowych.
-Odcinek Czarny Las z kierownikiem budowy ppłk. Szmidtem w ramach którego zbudowano 18 obiektów.
-Odcinek Kochłowicki z kierownikiem budowy maj. Biesiekierskim, pod którego nadzorem powstało 11 schronów.
-Odcinek Dąbrówka Wielka z kierownikiem budowy mjr. Szczepańskim, który nadzorował budowę 1 schronu.
-Odcinek Łagiewniki z kierownikiem budowy mjr. Mikołajskim, pod którego nadzorem wybudowano dwa schrony plus wykończenie jednego.
-Odcinek "K" z kierownikiem budowy kpt. Laskowskim, który miał za zadanie wzniesienie obiektów koszarowych na odcinkach: Godula, Czarny Las, Kochłowice.
-inne budowle - inż. Krzyżanowski ( magazyny amunicyjne, wodociągi, wartownie) Tym samym powstały zupełnie nowe punkty oporu, kolejno wymieniając od północy: Godula, Nowa Wieś oraz Kochłowice wybudowany na wschód od punktu oporu "Szyb Artura". W ramach prowadzonych prac zbudowano również fortyfikacje tzw. "II linii" rozciągnięte od Świętochłowic do Bykowiny. Dodatkowo istniejące punkty oporu takie jak "Bobrowniki" i "Szyb Artura", zostały uzupełnione o nowe obiekty zagęszczające obronę. Również w tym samym roku rozpoczęto rozbudowę fortecznej sieci linii telefonicznej, rozpoczynając od punktu oporu "Łagiewniki"
w kierunku punktu oporu Bobrowniki.

Sytuacja na Górnym Śląsku zmieniła się w 1939 roku,
w perspektywie zagrożenia aglomeracji przez szybkie ataki jednostek pancernych lub zmotoryzowanych od strony skrzydeł, poprzez Tąpkowice od północy oraz Mikołów od południa, zapadła decyzja o rozbudowie fortyfikacji stałych
w tych kierunkach. Na północy miała powstać duża
i rozbudowana pozycja ryglowa ciągnąca się od Niezdary po Przeczyce. Budową fortyfikacji w tym rejonie miała nadal kierować KR nr 23. Jednak do wybuchu wojny zbudowano jedynie schrony w rejonie wsi Niezdara oraz nowy obiekt
w Wymysłowie (w miejsce starego nr 53b), pozostałe konstrukcje nie wyszły poza etap projektowy lub wylania fundamentów. W przypadku południowego skrzydła, planowano zbudować ciągłą linie umocnień, biegnąca od Kochłowic do rzeki Gostyni, osłaniającą Mikołów od strony zachodniej. W celu rozpoczęcia budowy nowych obiektów, ściągnięto do Mikołowa Kierownictwo Robót 17D, pod kierownictwem mjr. Romana Neymana. Niestety fortyfikacje na tym odcinku rozpoczęto budować zbyt późno, wybuch wojny zastał je w większości przypadków niedokończone
i bez wyposażenia. Przy czym należy przytoczyć fakt, iż na odcinku mikołowskim ustawiono pola minowe złożone
z większości przyznanych gen. Sadowskiemu min przeciwczołgowych.