Punkt oporu "Zbros³awice"

Punkt oporu "Zbros³awice"



Obok Zaborza (dzielnica Zabrza) jest to najsilniej umocniony odcinek niemieckiej obrony. Nie ma siê co dziwiæ takiemu roz³o¿eniu akcentów, gdy¿ oba punkty opory umiejscowione zosta³y u nasady tzw. "Klina bytomskiego", czyli najbardziej prawdopodobnego kierunku polskiego ataku. Umocnienia w Zbros³awicach usytuowano wzd³u¿ ówczesnej granicy naprzeciw silnego garnizonu w Tarnowskich Górach. G³ównym zadaniem obiektów by³o ryglowanie drogi biegn±cej z Tarnowskich Gór do Pyskowic oraz wybudowanej w 1925 roku linii kolejowej Mikulczyce - Brynek. Przy niej w³a¶nie umieszczono trzy schrony dla armaty p.panc - R116a. Mo¿e to sugerowaæ, ¿e g³ówn± rol± tych obiektów na Górnym ¦l±sku by³o nie tyle zwalczanie czo³gów, co raczej polskich poci±gów pancernych. Z oczywistych wzglêdów, we wrze¶niu 1939 roku nie wziê³y udzia³u w walkach. Jednak¿e najprawdopodobiej w trakcie wojny zaczêto je przystosowywaæ do potrzeb obrony przeciwlotniczej. O stacjonowaniu w pobli¿u baterii p.lot mog± ¶wiadczyæ dwa schrony obserwacyjne - jeden w Zbros³awicach, drugi w pobliskim Laryszowie. Równie¿ w 1944 nie w³±czono obiektów bezpo¶rednio do budowanej linii b2, tak wiêc ponownie nie mia³y okazji spe³niæ swej podstawowej funkcji - bojowej. Jako schrony bierne, umiejscowione na g³êbokim zapleczu g³ównej linii obrony s³u¿y³y za ukrycie, b±d¼ magazyny sapersko - in¿ynieryjne. W 1945, wycofuj±cy siê Niemcy obsadzili schron nr 9 oraz pobliski obiekt obserwacyjny i zorganizowali w nich pu³apkê, która na krótko powstrzyma³a marsz wojsk radzieckich.


Wy¶wietl wiêksz± mapê

R 116a (1 na mapie)

N 50°26'53,61" E 18°45'41,42"


Schron znajduje siê na terenie dawnej jednostki wojskowej i nadal dotarcie do niego mo¿e sprawiæ pewne trudno¶ci. Lata u¿ytkowania przez wojsko doprowadzi³y do degradacji nasypów ziemnych. Stan wnêtrza nieznany. Ciekawym i nietypowym rozwi±zaniem architektonicznym jest orylion wybudowany prostopadle do ¶ciany tylnej obiektu. Uzbrojenie schronu mia³a stanowiæ armata p.panc., dwa sprzê¿one ckm-y w strzelnicy ¶ciennej oraz najprawdopodobniej 2 rkm, jeden w kopule obserwacyjno - bojowej (nie zamontowana) i jeden w kazamacie os³aniaj±cej wej¶cie.







Sonderwerk (2 na mapie)

N 50°26'02,3" E 18°46'04,194"


Jedyny na tym odcinku sonderwerk umieszczony zosta³ na stoku wzgórza 281 znajduj±cego siê ju¿ na terenie wsi Wilkowice. Nale¿y do niewielkiej grupy warownej z³o¿onej dodatkowo z dwóch R 111a. Jako jeden z nielicznych obiektów na Pozycji Górno¶l±skiej zosta³ wykonany jako zag³êbiony. Schronu nigdy nie ukoñczono. Obecnie systematycznie zarasta krzakami i jest dewastowany przez wandali. Na ¶cianie pod okapem zachowa³y siê resztki farbomaskowania. Schron przypuszczalnie mia³ byæ uzbrojony w 3 rkmy (dwa w kopu³ach obserwacyjno - bojowych, jeden w strzelnicy obrony wej¶cia).




R 111a (3 na mapie)

N 50°26'00,39" E 18°46'00,35"


Stosunkowo dobrze zachowany obiekt, na ¶cianie zewnêtrznej, pod okapem widaæ resztki farbomaskowania. Jak i pozosta³e schrony na tym odcinku prace przerwano na wczesnym etapie wyposa¿ania. Szyb kopu³y od zewn±trz zabetonowano, pozostawiaj±c jedynie otwór na peryskop. Równie¿ zosta³ wykonany jako zag³êbiony, a pierwotnie towarzyszy³a mu sieæ umocnieñ ziemnych. Obecnie nie pozosta³ po nich nawet ¶lad. Uzbrojenie mia³y stanowiæ najprawdopodobniej dwa rkm-y; jeden w kopule pancernej 773P4 i jeden w kazamacie obrony wej¶cia.




R 111a (4 na mapie)

N 50°25'59,03" E 18°46'05,27"


Kolejna stojedenastka i kolejna wykonana jako zag³êbiona. Schron zaprzestano wyposa¿aæ na bardzo wczesnym etapie. Nie osadzono ani drzwi ani o¶cie¿nic. Dziêki temu mo¿na prze¶ledziæ jak wygl±da³ ów proces technologiczny. Nie zabudowano równie¿ kopu³y pancernej. Szyb zabetonowano pozostawiaj±c jedynie otwór na peryskop. Na ¶cianie zewnêtrznej, pod okapem w okolicy strzelnicy obrony wej¶cia zachowa³ siê fragment farbomaskowania. Schron okresowo podtapiany. Jak w poprzednim obiekcie uzbrojenie prawdopodobnie mia³y stanowiæ dwa czechos³owackie rkmy wz.26.



R 111a (5 na mapie)

N 50°25'37,63" E 18°46'01,56"


Chyba jedyny schron na Pozycji Górno¶l±skiej, który sprawia wra¿enie ukoñczonego przed wybuchem II wojny ¦wiatowej. Wyposa¿ony zosta³ w czechos³owack± kopu³ê pancern± AJ/N (773P4) sygnowan± numerem 141. Pancerz mia³ posiadaæ peryskop, jednak obecnie w otworze znajduje siê pusta skorupa pocisku artyleryjskiego. Zainstalowano równie¿ drzwi i najprawdopodobniej system filtrowentylacyjny. Niestety, po wyposa¿eniu pozosta³y tylko wspomnienia. Mechanizm podnoszonego podestu kopu³y zosta³ na pocz±tku lat dziewiêædziesi±tych wywieziony do Czech i znajduje siê w którym¶ z tamtejszych obiektów. G³ówne uzbrojenie stanowi³y najprawdopodobniej dwa rkam-y (w kopule i strzelnicy ¶ciennej) Schron za¶miecony i okresowo podtapiany.



R 107a (6 na mapie)

N 50°25'26,67" E 18°45'53,40"


Jedyny taki obiekt wybudowany na Górnym ¦l±sku. Wybuch wojny zasta³ go we wczesnej fazie budowy. Nie zd±¿ono go nawet w pe³ni rozszalowaæ o czym ¶wiadcz± resztki desek pozostawione w ¶cianach. Jest równie¿ przyk³adem na to, jak bardzo zmienia³a siê koncepcja fortyfikacji budowanych na ¦l±sku. Pierwotnie planowano schron wyposa¿yæ w zdwojone ckm-y. W tym celu wykonano wnêki i zrzutnie ³usek. Ostatecznie zamontowano pancerze dla pojedynczej broni maszynowej na uniwersalnej lawecie. Tak wiêc ostatecznie g³ównym uzbrojeniem mia³y byæ 4 rkmy wz. 28 (1 w kopule, 2 w strzelnicach bocznych, 1 do obrony zapola). Schron mocno zawilgocony i nieco za¶miecony. Doj¶cie wiedzie przez teren prywatny zatem zwiedzanie tylko za zgod± w³a¶ciciela.




R 116a (7 na mapie)

N 50°25'18,47" E 18°45'49,84"


Kolejny schron dla armaty p.panc. Obiekt zosta³ tak umieszczony, aby ogniem armaty ryglowaæ zarówno drogê Tarnowskie Góry - Gliwice (potencjalny szlak polskiego uderzenia) jak i liniê kolejow± przebiegaj±c± tu¿ obok. Równie¿ i w tym przypadku prac nigdy nie ukoñczono. Schron prawdopodobnie mia³ byæ uzbrojony w armatê p.panc, 2 sprzê¿one ckm-y w strzelnicy ¶ciennej oraz 2 rkm-y. Jeden mia³ siê znajdowaæ w strzelnicy ¶ciennej, drugi w kopule obserwacyjno - bojowej. Jednak¿e tej nie zamontowano, szyb zamurowano pozostawiaj±c jedynie otwór na peryskop. Nietypowo wykonano stanowisko dla paka - brak tu obrotowej podstawy umieszczonej w betonowym postumencie. Pod³oga stanowiska jest g³adka, a armatê trzeba by³o przestawiaæ rêcznie. W latach dziewiêædziesi±tych, w schronie mie¶ci³a siê firma budowlana, co w znacznym stopniu wp³ynê³o na przekszta³cenie otoczenia. Obecnie jest remontowany przez mi³o¶ników fortyfikacji i wkrótce bêdzie udostêpniony do zwiedzania.




R 116a (8 na mapie)

N 50°25'04,06" E 18°45'53,46"


Kolejny i zarazem ostatni na tym odcinku obrony schron dla armaty p.panc. Usytuowany zosta³ przy torach kolejowych, dla których mia³ stanowiæ g³ówn± obronê. Równie¿ nigdy nie zosta³ ukoñczony. Jego uzbrojenie, tak jak i poprzednich bli¼niakach mia³y stanowiæ pak 35/36, sprzê¿ony ckm oraz dwa rkm-y. Po wojnie funkcjonuj±ca w pobli¿u ¿wirownia ods³oni³a ca³kowicie ¶ciany obiektu, pozwalaj±c zaobserwowaæ elementy konstrukcyjne, zwykle niewidoczne. Obecnie systematycznie zarasta drzewami, krzakami i jest miejscem "imprez plenerowych" okolicznej m³odzie¿y.




R 106a (8 na mapie)

N 50°25'03,10" E 18°45'56,46"


Jest to jedyny taki obiekt jaki wybudowano na Pozycji Górno¶l±skiej przed wybuchem II wojny ¦wiatowej. Ile planowano - trudno okre¶liæ. Jak i w poprzednich przypadkach, podstawowy projekt przystosowano do potrzeb czechos³owackiego uzbrojenia i jednocze¶nie zwiêkszono si³ê bojow± schronu. Ostateczne uzbrojenie mia³o siê sk³adaæ z dwóch sprzê¿onych ckm-ów umieszczonych w strzelnicy ¶ciennej oraz dwóch rkm-ów (jeden w planowanej kopule pancernej, jeden w kazamacie broni±cej wej¶cia). Ponadto g³ówn± izbê bojow± wyposa¿ono w zrzutniê granatów. Schron zosta³ umieszczony tu¿ przy nasypie torów kolejowych. Po wojnie podczas rozszerzania nasypów ¶ciana tylna zosta³a ca³kowicie zasypana. Obecnie mo¿na siê do niego wczo³gaæ.





¬ród³a:
1. J. Sadowski, W. Sykosz, Fortyfikacje punktu oporu Zbros³awice 1939 - 1945. Historia, przewodnik, Tarnowskie Góry 2003.
2. W³asne badania terenowe
 
Design - d4u.pl