Schrony bojowe typ 39 sÄ… najbardziej „tajemniczymi” obiektami wybudowanymi na Obszarze Warownym „ÅšlÄ…sk”. Przede wszystkim wynika to stÄ…d, iż wybuch wojny nastÄ…piÅ‚ w momencie, gdy prace budowlane dopiero rozpoczynano, a nieliczne, wzniesione schrony byÅ‚y zaledwie w stanie surowym. Najbardziej zaawansowane prace prowadzono w p.o. „Niezdara” gdzie rozpoczÄ™to wyposażanie schronów. Chociaż istniejÄ…ce luki w obronie i brak tradytorów dla artylerii lekkiej mogÄ… sugerować, że nie wszystkie planowane obiekty zostaÅ‚y wzniesione. Najgorzej natomiast przedstawiaÅ‚a siÄ™ sytuacja w p.o. „Przeczyce”. Badania terenowe, prowadzone w ostatnich latach, ujawniÅ‚y tam zaledwie jeden fundament i wykop pod fundament. | ![]() |
KolejnÄ… przyczynÄ… owej „tajemniczoÅ›ci” jest brak, jak do tej pory, dokumentacji technicznej wznoszonych schronów oraz zmiana koncepcji ich wyposażania. We wczeÅ›niejszych obiektach, praktycznie caÅ‚e wyposażenie montowane byÅ‚o w Å›cianach na staÅ‚e. DziÄ™ki temu można siÄ™ byÅ‚o domyÅ›leć jakie przeznaczenie miaÅ‚y poszczególne pomieszczenia. W schronach typ 39 brak jest w Å›cianach jakichkolwiek zaczepów czy mocowaÅ„. Prycze, stoÅ‚y, stoÅ‚ki itp. musiaÅ‚y wiÄ™c być przenoÅ›ne.
![]() | Zmiany konstrukcyjne wprowadzone w 1939 roku były wypadkową rozwoju polskiej myśli fortyfikacyjnej i wniosków sformułowanych po analizie czechosłowackich umocnień przejętych na Zaolziu. Tak więc schrony te stanowią całkiem nową jakość w fortyfikacjach śląskich. Ale i w tym przypadku pośpiech oraz oszczędność odcisnęły swoje piętno. Większość obiektów wzniesionych w tym czasie otrzymało niższą klasę odporności "C" (standardem na Śląsku była klasa D), co dało spore oszczędności w materiale budowlanym. Wbrew pozorom nie przyczyniło się to do zmniejszenia ich wartości bojowej, gdyż i tak niemieckie jednostki pierwszego uderzenia nie dysponowały uzbrojeniem zdolnym do ich zniszczenia. |
W schronach typ 39 wprowadzono betonowy nawis osłaniający wejście główne. Dwudzielne drzwi pancerne zostały zastąpione niskimi, jednoczęściowymi. W mniejszych obiektach zrezygnowano z kraty fortecznej. Tym samym labirynt zaczął służyć jako śluza gazoszczelna, nierzadko mieszcząca urządzenia filtrowentylacyjne. Powrócono jednocześnie do wentylacji poprowadzonej rurami pod sufitem schronu. Wszystkie obiekty wyposażono w studzienki na wodę, którą czerpano za pomocą ręcznego kołowrotka.
Po raz kolejny poprawiono zdolności bojowe. Do nowości wprowadzonych w 1939 roku należą wyrzutnie rakiet oświetlających główne kierunki ostrzału oraz zrzutnie granatów. Miały one za zadanie obronę bezpośrednią obiektu w miejscach niedostępnych dla broni strzeleckiej. Zarzucono także całkowicie stosowanie półkopuł pancernych. Ewolucji uległy pancerze strzelnic ściennych. Zrezygnowano w nich z wkładek i półwkładek przeciwrykoszetowych na rzecz jarzma kulistego. W schronach ponadto pojawiła się nowoczesna armata forteczna wz.38 opracowana na bazie armaty p.panc wz.36. | ![]() Strzelnica ckm z małą tarczą pancerną mod. 39. Po lewej wyrzutnia pocisków oświetlających i zrzutnia granatów, po prawej rury do łączności optycznej - pododcinek "Śmiłowice" |
Nierozstrzygnięta pozostaje kwestia łączności i obserwacji zwłaszcza na odcinku mikołowskim. Linii telefonicznej nie pociągnięto i trudno orzec czy ją w ogóle planowano. Istniejące rury do łączności optycznej były zdecydowanie niewystarczające, a zdolność obserwacji w schronach pozbawionych kopuł pancernych praktycznie żadna. Natomiast w wielu obiektach znajdują się rury biegnące pionowo przez strop. Mają one zbyt małą średnicę by służyć wentylacji. Czyżby planowano wysuwać przez nie na zewnątrz anteny radiostacji? A może montować peryskopy na wzór czechosłowacki?
![]() Strzelnica ckm ze Å›ladami niemieckiego ostrzaÅ‚u - pododcinek "Wyry" | Mimo iż żadnego schronu mod 39 nie ukoÅ„czono (niejednokrotnie beton nie byÅ‚ nawet do koÅ„ca zastygÅ‚y), a na odcinku mikoÅ‚owskim, sÄ…dzÄ…c po wielkoÅ›ci, powstaÅ‚y jedynie obiekty wsparcia, tylko ta konstrukcja miaÅ‚a okazjÄ™ sprawdzić swÄ… wartość w walkach z regularnÄ… armiÄ…. Na odcinku obrony Armii „Kraków” ciężkie i zwyciÄ™skie walki prowadziÅ‚y schrony p.o. „WÄ™gierska Górka” w kotlinie żywieckiej i pododcinka „Wyry” na poÅ‚udniowym skrzydle Obszaru Warownego „ÅšlÄ…sk”. Walki te udowodniÅ‚y wysokÄ… wartość bojowÄ… schronów, jednakże ogólna sÅ‚abość polskich siÅ‚ zbrojnych wobec przewagi Niemiec nie pozwoliÅ‚y na peÅ‚ne wykorzystanie ich walorów. |